Η κοινωνική οικονομία είναι ένα σύνολο παραγωγικών δραστηριοτήτων με χαρακτηριστικά που δεν έχουν ως κύριο σκοπό την αύξηση του κέρδους και του ιδιωτικού οφέλους των εμπλεκομένων αλλά δίνουν βαρύτητα σε κοινωνικούς σκοπούς, στην αλληλεγγύη και στην ισότιμη συμμετοχή.
Η συνεισφορά της κοινωνικής οικονομίας, ειδικά σε περιόδους οικονομικής κρίσης, είναι σημαντική γιατί έχει τη δυνατότητα:
Α) Να συνεισφέρει στην αύξηση της συνολικής απασχόλησης.
Β) Να δράσει επιβοηθητικά για την ένταξη στην αγορά εργασίας ατόμων που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πρόσβασή τους σε αυτή.
Γ) Να λειτουργήσει ως φορέας παροχής υπηρεσιών προς ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού και σε κοινωνικές κατηγορίες όπως τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα ΑμεΑ.
Δ) Να συνεισφέρει στην τοπική ανάπτυξη με δράσεις που άπτονται του πολιτισμού, της τοπικής και παραδοσιακής παραγωγής, της βελτίωσης του περιβάλλοντος, των νέων μορφών ενέργειας.
Η ανάπτυξη της Κοινωνικής Οικονομίας αποτελεί αναγκαιότητα και πρόκληση για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Η συμβολή της στην βιώσιμη ανάπτυξη αναμένεται να είναι καθοριστική. Το σαφές και στέρεο θεσμικό πλαίσιο είναι ένα απαραίτητο θεμέλιο για την οικοδόμηση ενός σταθερού αναπτυξιακού πυλώνα. Τα κίνητρα και οι υποστηρικτικές δράσεις θα πρέπει να δώσουν περαιτέρω ώθηση στον τομέα. Ωστόσο, η πρώτη ύλη, η ζωογόνος δύναμη παραμένει σταθερά η ανθρώπινη αλληλεγγύη, η διάθεση για κοινωνική προσφορά και προσφορά στον τόπο και στον συνάνθρωπό μας.
Η κοινωνική οικονομία περιλαμβάνει όλες τις οικονομικές δραστηριότητες που διεξάγονται από συλλογικές πρωτοβουλίες και εμφορούνται από τις εξής αρχές:
- Δίνουν προτεραιότητα στην εξυπηρέτηση των αναγκών των μελών τους, καθώς και της ευρύτερης κοινότητας, και όχι στο κέρδος.
- Έχουν αυτόνομη διοίκηση, δηλαδή αποφασίζουν αυτόνομα τον τρόπο λειτουργίας τους. Εφαρμόζουν δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων με βάση την αρχή «ένα μέλος-μία ψήφος» ανεξάρτητα από τη συνεισφορά του κάθε μέλους στο κεφάλαιο.
- Κατά τη διανομή των κερδών προβάδισμα έχουν τα μέλη και οι εργαζόμενοι/ες έναντι του κεφαλαίου.
Συνεπώς, θα λέγαμε ότι :
Η κοινωνική οικονομία είναι μια μεγάλη οικογένεια που περιλαμβάνει μια πληθώρα πρακτικών, όπως οι συνεταιρισμοί, οι κοινωνίες αλληλοβοήθειας, οι σύλλογοι/ενώσεις προσώπων, τα κοινωφελή ιδρύματα και οι κοινωνικές επιχειρήσεις.
Η οικονομική δραστηριότητα αποτελεί ένα από τα συστατικά στοιχεία που διαφοροποιούν τις κοινωνικές επιχειρήσεις από άλλες επιχειρήσεις του ιδιωτικού κερδοσκοπικού τομέα, της κοινωνικής/αλληλέγγυας οικονομίας (π.χ. συνεταιρισμός) ή άλλες δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης.
Συνήθως, οι παραγωγικές δραστηριότητες των κοινωνικών επιχειρήσεων χαρακτηρίζονται –μεμονωμένα ή σωρευτικά– από τα ακόλουθα στοιχεία:
- Κοινωνική ωφέλεια, δηλαδή εξυπηρέτηση κοινωνικών αναγκών που συνήθως μένουν ακάλυπτες ή καλύπτονται πλημμελώς από τον ιδιωτικό κερδοσκοπικό τομέα ή/και το κράτος.
- Κοινωνική καινοτομία, δηλαδή εντοπισμός νέων κοινωνικών αναγκών ή παραγωγή αγαθών και παροχή υπηρεσιών με τρόπο ο οποίος εισάγει νέες λογικές παραγωγής και κατανάλωσης.
- Κοινωνική δικαιοσύνη, δηλαδή προσφορά αγαθών και υπηρεσιών σε χαμηλότερη τιμή, με στόχο να γίνει πιο εύκολη η πρόσβαση σε αυτά κοινωνικών στρωμάτων με περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες.
- Εργασιακή αποκατάσταση, δηλαδή δημιουργία θέσεων εργασίας για κοινωνικές ομάδες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εύρεση εργασίας.
Αυτά τα χαρακτηριστικά αφενός συγκροτούν την ιδιαίτερη ταυτότητα των κοινωνικών επιχειρήσεων, αφετέρου θέτουν νέες προκλήσεις, καθώς απαιτούν προσήλωση σε πολλαπλές στοχεύσεις.
